ไม้พุทธประวัติ ...จิก

จิก Barringtonia acutangula Gaertn.

ชื่อพื้นเมือง ชื่อบาลี ชื่อวิทยาศาสตร์ ชื่อสามัญ ชื่อวงศ์ ถิ่นกำเนิด สภาพนิเวศน์ การขยายพันธุ์ ประโยชน์

กระโดนทุ่ง กระโดนน้ำ(หนองคาย),จิกนา(ภาคใต้),ตอง(ภาคเหนือ),มุ่ยลาย มุจลินท (มุ-จะ-ลิน-ทะ), นิจุโล(นิ-จุ-โล),มุจลินโท(มุ-จะ-ลิน-โท) arringtonia acutangula Gaertn. Indian Oak} Botong Barringtoniaceae พบทั่วๆปในเอเชียตะวันออกและตะวันออกเฉียงใต้ ได้แก่ อินเดีย ลังกา พม่า ไทย ฯลฯ ในประเทศไทยพบว่าขึ้นอยู่ทั่วๆไป ชอบขึ้นริมน้ำ เพาะเมล็ด ตอนกิ่ง หรือตัดกระโดงที่แทงออกจากราไปชำ ใบอ่อนเป็นอาหาร ใบแก่ใช้รักษาอาการท้องร่วง เปลือกต้นใช้เบื่อปลา เนื้อไม้ใช้ทำไม้อัด เครื่องเรือน เมล็ดผสมในตำรับยาลม ใช้แก้อาการจุกเสียด แก้ไอในเด็ก ใช้ปลูกเป็นไม้ประดับ เพราะดอกสวยมาก

จิก หรือมุจลินท์ ในพุทธประวัติกล่าวว่า หลังจากพระพุทธองค์ตรัสรู้ใหม่ๆ ทรงประทับอยู่ใต้ต้นนิโครธ 7 วัน แล้วเสด็จไปประทับใต้ต้นจิกอีก 7 วัน ในขณะที่ประทับใต้ต้นจิกนี้ ได้มีฝนตกอยู่ไม่ขาดสาย อากาศหนาวจัดมาก มีพญานาคชื่อ "พญามุจลินท" เห็นพระพุทธองค์แล้วเกิดความเลื่อมใสศรัทธา เกรงว่าพระพุทธองค์จะลำบากและทรมาน จึงทำขดล้อมพระวรกายของพระพุทธเจ้าไว้ 7 รอบ และแผ่พังพานปกคลุมพระเศียร ดูคล้ายเป็นเศวตฉัตรช่วยกันฝนและช่วยให้บริเวณนั้นอบอุ่นขึ้น

จิก หรือมุจลินท์ หรือ มุจจลินท์ เป็นไม้ในสกุล "Barringtonia " ในวงศ์ " Barringtoniaceae" เดิมอยู่ในวงศ์ "Lecythidaceae" เป็นไม้ต้นขนาดเล็ก ลำต้น เป็นปุ่มปมและเป็นพู ผลัดใบ ชอบขึ้นริมน้ำ ใบ เดี่ยว ใบอ่อนสีน้ำตาลแดง ผิวใบมัน ใบออกสลับถี่ตามปลายยอด รูปใบยาวเหมือนรูปใบหอก หรือรูปไข่กลับ ใบยาว 30 เซนติเมตร ขอบใบจักถี่ ก้นใบสีแดง สั้นมาก ดอก ช่อ สีแดงห้อยลง บานจากโคนลงไปทางปลาย ช่อดอกยาว 30-40 เซนติเมตร กลีบเลี้ยง 4 กลีบ และจะคงติดอยู่จนเป็นผล เกสรตัวผู้มีจำนวนมาก มีสีชมพูถึงสีแดง ผล ยาวรีเป็นเหลี่ยม มีสันตามยาวของผล 4 สัน ผลมีกลีบเลี้ยงติดอยู่